Skurczyński Stanisław (1892–1972), ksiądz, archeolog amator, geolog, kolekcjoner. Ur. 23 III st. st. (4 IV) w Pińczowie, był synem Michała, kowala, i Marianny z Czyżyńskich.
Po ukończeniu szkoły elementarnej w r. 1903 i progimnazjum rządowego w r. 1909 w rodzinnym mieście S. kontynuował naukę w seminarium duchownym w Kielcach; otrzymał święcenia kapłańskie 29 III 1914. Mianowany wikarym w parafii Sławków, po kilku miesiącach przeniesiony został do Gnojna, następnie w r. 1915 do Wawrzeńczyc, a w lipcu 1917 do Niwki. W maju 1919 został proboszczem niewielkiej i ubogiej parafii Korytnica w pow. jędrzejowskim. W marcu 1923 władze kościelne przeniosły go na probostwo w Chechle, ale po sześciu dniach decyzję zmieniono i S. objął nieco większą parafię w Brzegach (1923). Ostatnią placówką, którą zarządzał była stosunkowo zamożna, zatrudniająca wikarego parafia w Gnojnie, gdzie przebywał blisko trzydzieści pięć lat. Przed r. 1939 S. był powoływany na członka dozorów szkolnych szkół powszechnych w miejscowościach wchodzących w skład zarządzanej parafii oraz uczył religii w szkole powszechnej w Gnojnie. Ponadto w ramach kółek rolniczych i kół gospodyń wiejskich organizował różne kursy, np. szycia, haftu, gotowania, a także zachęcał rolników do racjonalnego gospodarowania. Po wojnie w r. 1945, jako członek komitetów odbudowy szkół, przyczynił się do odbudowy zniszczonych pomieszczeń szkolnych w Brzegach-Żernikach, Jarząbkach, Gnojnie, Raczycach i in.
W styczniu 1963, w następstwie ostrego konfliktu z częścią parafian, która żądała jego usunięcia, S. przeszedł na emeryturę. Po opuszczeniu Gnojna, zamieszkał jako rezydent u swego byłego wikarego ks. Tadeusza Marchaja w Bogucicach, a następnie z nim razem przeniósł się do Chełmiec, gdzie przebywał do maja 1972.
Już jako kleryk S. pasjonował się archeologią i geologią, gromadził znaleziska z tego zakresu, a jako proboszcz w Korytnicy rozpoczął regularne prace wykopaliskowe. Corocznie wiosną i w czasie wakacji prowadził poszukiwania sam lub przy pomocy zaufanych osób. Od r. 1929 posiadając upoważnienie Państwowego Muz. Archeologicznego w Warszawie do poszukiwań archeologicznych w pow. jędrzejowskim, kieleckim i włoszczowskim, prowadził prace archeologiczne w ponad stu miejscowościach na tym terenie. Ich mieszkańcy, przypuszczając, że poszukiwał skarbów, czasami dewastowali odkryte stanowiska archeologiczne (m. in. w l. trzydziestych nauczyciele ze szkoły powszechnej w Balicach przy pomocy uczniów rozkopali i zniszczyli zlokalizowane przez S-ego cmentarzysko łużyckie). Wywoływało to zawsze ostre reakcje z jego strony i doprowadziło nawet do procesów o zniesławienie przed sądami w Chmielniku i Jędrzejowie. Wszystkie odkrycia archeologiczne rejestrował bardzo dokładnie, zaopatrywał własnoręcznymi rysunkami, w specjalnych zeszytach (znajdują się w dziale arecheologicznym Muz. Narod. w Kielcach).
Najciekawsze odkrycia archeologiczne S-ego to zespoły z okresu wpływów rzymskich, «grób książęcy» z situlą, jako popielnicą i bogatym wyposażeniem (Stawiany w pow. pińczowskim), dwa groby kowali z obfitym zestawem narzędzi (Szaniec w pow. buskim i Korytnica), ponadto duże cmentarzyska kultury łużyckiej (Balice i Janowice, pow. jędrzejowski) oraz grobów kloszowych (Korytnica, Rzeszutki, pow. jędrzejowski). Podczas okupacji, wskutek informacji (w r. 1942), że Niemcy zainteresowali się jego zbiorami, ukrył najcenniejsze eksponaty i wtedy część ich uległa zniszczeniu. Odkrycia swe chętnie udostępniał badaczom i studentom, oprowadzał też wycieczki i wygłaszał odczyty o swych pracach wykopaliskowych. Był członkiem Polskiego Tow. Archeologicznego i Polskiego Tow. Miłośników Nauk o Ziemi. Współpracował z Muz. Archeologicznym PAU w Krakowie. Utrzymywał kontakty naukowe z wieloma uczonymi, m. in. Stefanem Krukowskim, Kazimierzem Kowalewskim, Romanem Jakimowiczem, Przemysławem Jeżewskim i Tadeuszem Przypkowskim. Swe osiągnięcia z zakresu archeologii opisał w obszernym artykule pt. Archeolog na probostwie (w: „Pamiętnik Kielecki. Przeszłość kulturalna regionu”, Kielce 1947), publikował doniesienia o odkryciach w czasopismach „Z otchłani wieków” i „Dawna Kultura”. Interesował się też różdżkarstwem, zielarstwem i pszczelarstwem.
W testamencie zbiory archeologiczne, liczące ok. 116 tys. artefaktów, oraz numizmaty i książki S. przeznaczył dla Muz. Świętokrzyskiego w Kielcach. Ostatnie tygodnie życia spędził w Pińczowie, gdzie zmarł 13 VI 1972 i pochowany został na miejscowym cmentarzu.
W październiku 1973 w Muz. Świętokrzyskim odbyła się wystawa zbiorów S-ego, które zasiliły też muzea regionalne w Szydłowie i Pińczowie.
Pyzik Z., Materiały do bibliografii archeologicznej województwa kieleckiego, Kielce 1963 s. 92; Elenchus venerabilis cleri saecularis ac regularis dioecesis Kielcensis pro anno Domini 1919 s. 51, 1923 s. 63, 1929 s. 75; Katalog duchowieństwa i parafii diecezji kieleckiej, Kielce 1964 s. 132, 208, 1969 s. 114; – Kaczanowski L., W służbie archeologii, „Kierunki” 1974 nr 2; Pyzik Z., Ks. Stanisław Skurczyński, „Roczn. Muz. Świętokrzyskiego” T. 9: 1975 s. 559–60 (fot.); tenże, Ks. Stanisław Skurczyński 1892–1972, „Z otchłani wieków” 1973 nr 3 s. 227–8 (fot.); Zaczyński A., Wspomnienie o księdzu-archeologu, „Tyg. Powsz.” 1973 nr 25; – „Tyg. Powsz.” 1973 nr 2 (nekrolog); – Arch. Diec. w Kielcach: Akta konsystorskie, parafia Gnojno, sygn. 2/1, 2/2, parafia Korytnica, sygn. 2/1, X.S.–77; Arch. PAN: Zespół Minerwa; Muz. Narod. w Kielcach: Dz. Archeologii, poz. 1–5.
Adam Massalski